İçecekler Hadisleri

İÇECEKLER KİTABI 3

1- Hamr (Yâni İçki)  Her Åžerr (Fenaug)In Anahtarıdır. Babı 3

2- Kim Dünyada İçki İçerse Âhirette İçki İçmeyecektir, Babı 3

3- İçkiye Devam Eden (Hakkında Gelen Hadîsler) Babı 4

4- İçki İçen Kimsenin Hiç Bir Namazı Kabul Olunmaz, Babı 5

5- İçkinin Yapıldığı Maddeler 6

6- İçkiye On Yönden Lanet Edilmiştir, Babı 6

7- İçki Ticâreti Babı 7

8- İçkiye Başka Adlar Takacaklar 8

9- Müskir (Yâni Sarhoşluk Veren) Her Şey Haramdır, Babı 8

10- Çoğu Sarhoşluk Veren Şeyin Azı Da Haramdır, Babı 9

11- Haütlak (Yâni Üzüm Ve Hurma Karışımının Şırasın) İn Yaşarlığı Babı 10

12- Nebîz (Şıran) İn Yapılışı Ve İçilmesi Babı 11

13- Bâzı Kablarda Kurulan Şıranın Yasaklığı Babı 12

14- Anılan Kablarda Şıra Yapmaya İzin Verildiğine Dâir Hadîsler Babı 13

15- Topraktan Yapılan Küp ve Testîlerdeki Şıra Babı 13

16- Kabın Üstünü Örtmek Babı 14

17- Gümüş Kablardan (Bir Şey) İçmek Babı 15

18- (Bir Şeyi) Üç Nefesle İçmek Bâb! 15

19- Tulumların Ağızlarını Dışarıya Kıvırıp Tulumun Ağızlarından Bir Şey İçmek Babı 16

20- Tulumun AÄŸzından  (Bir Åžey) İçmek Babı 16

21- Ayakta (Su Ve Benzerini) İçmek Babı 17

22- Kişi (Bîr Şey) İçtiği Zaman Sağa Verir Sıra İle Sağa Verir. Babı 18

23- Kabın İçinde Nefes Alıp Verme Babı 18

24- İçilecek Şeye Üflemek Babı 19

25- Avuçlarla Su İçmek Ve  (Bardak Gibi Bir Kaba Veya Avuca Alınmaksızın)  Dudakları Batırmak Suretiyle Su İçmek Babı 19

26- Topluluğa Su Ve Benzerini Sunan Kişi Hepsinden Sonra İçer, Babı 21

27- Cam Bardakta   (Su Ve Benzeri MeÅŸrubatı)  İçmek Babı 21

 Ä°Ã‡ECEKLER KÄ°TABI

1- Hamr (Yâni İçki)  Her Åžerr (Fenaug)In Anahtarıdır. Babı

Önemli bîr noktayı belirttikten sonra bu babta ve bunu tâktp eden bâblarda rivayet oluna hadislerin terceme ve izahına geçmeyi uygun buldum.

Hamr ı Bu kelime ÅŸarab mânâsına geldiÄŸi gibi azı veya çoÄŸu her­hangi bir kimseyi sarhoÅŸ eden her nevi içki mânasına da gelir. Ha­dislerde geçen Hamr kelimesi cumhura göre ikinci mânâyadır. Çün­kü Buhârî, Müslim, Ebü Dâvûd, TirmizÄ° ve N e s â i * nin rivayet ettikleri sahih bir hadiste. Resûlullah (Sallal-lahü Aleyhi ve Sellem);

Münkir olan (yâni sarhoÅŸluk veren) her «ey hamrdır.    MüskÄ°r olan her ş«y haramdır. Kim dünyada İçki İçip bun* devam ederken (yâni bundan tevbe etmemiÅŸ iken) ölürse o kimse âhirette içki içme-yecektir" buyurmuÅŸtur.

N e v e v i bu hadisin izahı bölümünde: Bu hadis, bütün içkile­rin haramhğını ve hepsine hamr denildiÄŸini açıkça ifâde etmektedir. Hurmanın her çeÅŸidinden, üzümden, arpadan, darıdan, baldan ve baÅŸka maddelerden imal edilen içkilerin her çeÅŸidi bu hükme tâbidir. Selef ve halef tüm ilim adamlarının, cumhurun, Mâlik, Ah-m e d' in   ve bizim mezhebimizin görüşü budur, der.

Yukarda verilen gerekçeye istinaden hadisleri terceme ve izah ederken Hamr kelimesini İçki diye terceme edeceÄŸim. Durum sayın okuyucularımın bilgisine sunulurken müellifimizin bu kitabının 5, 8, 9 ve îo.cu bâblannda rivayet olunan hadisler de ayni konuya iliÅŸkin olduÄŸu için yeri geldikçe gerekli bilgi verileceÄŸini ifâde etmek iste­rim.

3371) "... Ebü'd-Derdâ (Radtyallâhü an/t)'ten; Şöyle demiştir:

Bana dostum (Hz. Muhammed)   (Sallallahü Aleyhi ve Sellem) ÅŸu tavsiyede bulundu i«İçki içme. Çünkü içki, her ÅŸerrin anahtarıdır.»"

Not:   Zev&id'de bunun senedinin hasen olduÄŸu bildirilmiÅŸtir.

3372) "... Habbâb bin el-Eret [2][2]

İzahı

Bu babın iki hadisi de Zevâid nevindendir. B e y h a k i de birinci hadîsi rivayet etmiÅŸtir. Birinci hadiste, ÅŸarab ve onun hük­münde olan içkilerin her kötülüğün anahtarı olduÄŸu belirtilmekte­dir. Çünkü içki, aklı giderir. Ä°nsanı kötülüklerden alakoyan akü gi­dince, her fenalığın kapısı açılmış olur.

Ä°kinci hadîste de içkinin günahının diÄŸer günahlardan üstün ol­duÄŸu belirtilmektedir. Çünkü içki içen kimse sarhoÅŸ olunca diÄŸer gü­nahları da rahatlıkla iÅŸler. Bu hadiste üzüm asmasının ve hurma aÄŸa­cının diÄŸer aÄŸaçların üstüne çıktığı gibi bu iki nevi aÄŸacın mahsû­lünden çıkan içkinin günahının da diÄŸer günahların üstüne çıktığı ifâde edilmekle bir benzetme yapılmıştır. Bu nedenle bu hadisi ter­ceme ederken Hamr kelimesini ÅŸarap mânâsına terceme etme yolunu tercih ettim.

Bu hadisteki; £y*  fiili "Tüferriu" ÅŸeklinde de okunabilir.   Butakdirde şöyle terceme edilebilir: "Åžarabın ham maddesini veren aÄŸaç dal budak doÄŸurduÄŸu gibi, ÅŸarap suçu da baÅŸka suçlan doÄŸurur."[4][4]

İzahı

İbn-i Ömer (Radıyallâhü anh) 'in hadisinin benzeri B u -hâri, Müslim, Ebü Dâvûd, Tirmizi ve Nesâi tarafından da rivayet edilmiştir.

Bu hadîslere göre dünyada içki içen bir kimse bunu bırakıp tev­be etmeden ölürse, ahirette cennet ÅŸarabını içmeyecektir. Âlimler bu hadisleri çeÅŸitli ÅŸekillerde yorumlamışlardır.

N e v e v î: 'Bu hadîsin mânâsı ÅŸudur: Yâni böyle bir kimse cen­nete girse bile cennetin ÅŸarabından mahrum bırakılır. Çünkü cenne­tin meÅŸrubatının en üstünü cennet ÅŸarabıdır. İçki içme günâhını iÅŸ­leyen kimse bu suçundan dolayı cennetin bu nimetinden mahrum ka­lır. Cennete giren bir kimsenin arzu ettiÄŸi her ÅŸeyin cennette bu­lunduÄŸu Kur'ân-ı Kerimin âyetiyle sabittir. Durum bu olunca, böyle olan bir kimsenin cennette ÅŸarabı hatırlamayacağını söyleyenler ol­muÅŸtur. Bâzı ilim adamları ise demiÅŸler ki, böyleleri, ÅŸarabı hatırla-salar bile içme arzusunu duymayacaklar. Böylece diÄŸer müslüman-lardan farklı olarak bu nimetten mahrum kalmış olacaklar, diye bilgi vermiÅŸtir.

Sindi   de bu konu ile ilgili olarak aÅŸağıdaki bilgiyi vermiÅŸtir: "Bir kavle göre bu hadîs, dünyada içki içip tevbe etmeden ölen kimsenin cennete giremeyeceÄŸinden kinayedir.   Çünkü cennete gi­ren kimseler orada cennet ÅŸarabını içeceklerdir."

ÃŽbnü'l-Arabi şöyle demiÅŸtir: îçki içen kimse ya tevbe et­meden ölür veya tevbe ettikten sonra ölür. EÄŸer tevbe ettikten sonra, yani içkiyi bırakıp Allah'a yönelerek durumunu düzelttikten sonra ölürse, günâhlardan tevbe eden kimse günah iÅŸlememiÅŸ gibi olur (tn-Sâallah). Åžayet içki içmekten dönüş ve tevbe etmeden ölürse, Ehl-Ä° Sünnet mezhebine göre o kimsenin iÅŸi Allah'a kalır. Allah dilerse ba­ÄŸÄ±ÅŸlar, dilerse tazib eder. EÄŸer tazib ve muahaza ederse, o kimse mü'-min olarak öldüğü için ebedi biçimde cehennemde kalmayacak, iman­lı olduÄŸundan dolayı netice itibariyle ateÅŸten çıkıp cennete girecek­tir. Böyle bir kimsenin azabını ve cezasını çektikten sonra cennete Åžirince, cennet ÅŸarabını içip içmeyeceÄŸi meselesi hakkındaki ilmî gö­rüşe gelince, bâzı sahâbilerin ve Ehl-i Sünnet mezhebi men* subu ilim adamlarının görüşüne göre, cennet ÅŸarabı içmeyecektir. Çünkü o kimse, içkiyi cennette içeceÄŸine, acele edip dünyada içmiÅŸ­tir. Böylece bu nimetten mahrum edilecektir. Bu nokta çözüm isteyen bir meseledir. Bence de bu görüş benimsenir, der.

Sindi   bundan sonra şöyle der:   tbnü'1-Arab!' nin iÅŸaret ettiÄŸi problem ve çözüm bekleyen mesele ÅŸudur: Allah Teâlâ;   = "Nefislerinizin iÅŸtiha ettiÄŸi (arzuladığı)

ÅŸeyler cennette sizler için bulunur" buyurmuÅŸtur. Sözü edilen kiÅŸi­nin cennet ÅŸarabından mahrum bırakılması, bu âyet karşısında nasıl izah edilir?

Bu probleme şöyle cevap verilir: Sözü edilen kişinin cennette şa-rab içmeyi arzûlamaması mümkündür. Allah o kimseye şarap içme arzusunu vermeyebilir.

Bence, eÄŸer hadîsi yorumlamaya ihtiyaç varsa en uygun yorum ÅŸudur; Dünyada içki içip bundan dönüş yapmadan, tevbe etmeden ölürse, cennete ilk girenlerle beraber giremeycektir, yâni buna liya­kati olmayacaktır.

Suyûti: 'Bence baÅŸka bir yorumla da yorumlanabilir. O da âlimlerin iÅŸaret ettikleri ve anlattıkları ÅŸu durumdur: îçki içip bun­dan dönüş yapmadan ve tevbe etmeden ölen bir müslümanın iman­sız ölmesi tehlikesine iÅŸarettir. Yâni içki, imansız olarak ölmeye se-beb olabilen günahlardandır. Allah müslümanları korusun. Bu teh­likeden Allah'a sığınırız' diye bilgi vermiÅŸtir.

Sindi son olarak şöyle der: Bence en uygun yorum, böyle bir müslümanın cennette şarab içme iştiha ve arzusunu duymama-sıdır.[6][6]

İzahı

Bu babın iki hadisi Zevâid nevindendir. Birinci hadiste içkiye de­vam eden kimsenin puta tapan kimse gibi olduÄŸu bildirilmiÅŸtir. Sin­di   bu hadisin açıklaması bölümünde şöyle der:

İçkiye devam eden kimsenin puta tapan kiÅŸiye benzetilmesi se­bebi.   Allah Teâlanui;   ÇjÃœoJViJ ^-lilj Jlil 12}  âyetinde içki içmeyiputa tapmakla beraber anlatmasıdır.   DiÄŸer bir sebep de sudun İç­ki içen ile puta tapan kimseler namaz ibadetinin kabul olunmamasıhususunda eÅŸittirler. Çünkü puta tapan bir kimse namaz kılsa bile kıldığı namaz kabul olunmaz.

Ä°kinci hadîste de, içki içmeye devam eden kimsenin cennete- gir­meyeceÄŸi bildirilmektedir. Tirmizî bu hususta şöyle der: Çün­kü içki içmeye devam eden kimsenin kötü âkibetinden korkulur, yâ­ni imansız ölmesinden korkulur. Böyle bir kimse imansız öldüğü tak­dirde içki yüzünden bu hâle girmiÅŸ olur ve imansız öldüğü zaman ebedî olarak cehennemlik olmaya mahkûm olur. Şöyle de izah edile­bilir: îçki içmeye devam eden kimse imanlı ölse bile cennete ilk girenlerle beraber giremeyecek. Ancak cezasını çekmek suretiyle gü­nahından arındıktan sonra Allah'ın afvı ile cennet'e girebilecektir.[8][8]

Ä°zahi

Bu hadisi N e s a 1 de kısa olarak rivayet etmiÅŸtir. Ayrıca TÄ°rmizt ve Hakim bunun benzerini Abdullah bin Ömer (Radıyallâhü anhümâ) 'den rivayet etmiÅŸlerdir. T i r m i -z 1,   rivayet ettiÄŸi hadisin hasen olduÄŸunu söylemiÅŸtir.

Tuhfe yazarı Ä°bn-i Ömer (Radıyallahü anh) 'm buna ben­zer hadisinin izahı bölümünde özetle ÅŸu bilgiyi verir:

"Yani içki içip tevbe etmeyen bir kimsenin kırk sabah namazı kabul olunmaz. Bunun manâsı ÅŸudur: Böyle bir kimse ayıhp namaz­larını usul ve âdabına, rükün ve ÅŸartlarına riâyet ederek kılsa na­maz borcunu ÖdemiÅŸ sayılmakla beraber kendisine hiç bir sevab yok­tur. Âlimler böyle yorumlamışlardır. Nevevi: Her ibadetin iki yönü var: Birisi, o ibâdeti yapan kimsenin borcunu ödemiÅŸ olması, diÄŸeri de bundan dolayı sevab kazanmasıdır. Bu hadîste namazın ka­bul olunmaması ifadesiyle sevabın" kasdedü-mistir, der.

Hadiste, içki içenin namazının kabul olunmayacağı bildirilirken bütün ibâdetlerden namazın anılması sebebine gelince Tuhfe yazarı bu hususta da özetle şöyle der:

Namazın anılmasının hikmeti ÅŸudur: Çünkü namaz, içkinin ha­ram kılınmasına sebeb olmuÅŸtur. Ya da ÅŸu hikmettir: Namaz ibâdet­lerin anası, en önemlisi olduÄŸu gibi içki de kötülüklerin anasıdır. Bir kavle göre bunun hikmeti ÅŸudur: Namaz bedeni ibâdetlerin en fazî-letlisidir. îçki içenin namazı kabul olunmayınca diÄŸer ibâdetlerin de kabul olunmayacağı anlaşılmış olur.

Hadisin «Kırk sabah, hiç bir namazı kabul olunmaz» ifâdesin­den ilk hatıra gelen mânâ, sabah namazıdır. Bu, diÄŸer namazlardan daha faziletlidir. Bundan maksad günlük namaz olabilir. Yâni kırk güne kadar beÅŸ vakit namazın hiç biri kabul olunmaz, sevabı elde edilemez.

Hadiste anılan tevbeden maksad da, sâdece tevbe ettim sözünü söylemek deÄŸil, içki içmeyi bırakmak, piÅŸmanlık duymak ve bir da­ha içmemeye kesin söz ve karar vermektir.

îçki içenin kırk güne kadar namazının kabul olunmaması mese­lesinde sürenin kırk gün olarak tesbiti ile ilgili Sindi şöyle der: ÃŽbnü'l-Kayyım demiÅŸ ki, bunun hikmeti ÅŸudur: İçilen içki, kırk güne kadar vücûdun organlarında ve damarlarında kalır.

İçki içenin dördüncü kez içkiye dönüş yapması ve tevbesini boz-ması hâlinde artık tevbesinin kabul olunmayacağı hükmü, zecri bir tedbir, kuvvetli bir tehdid mahiyetindedir. Halbuki tevbe kapısı ka-panmadıkça, edilen tevbe kabul olunabilir. Nitekim Tirmizi ve Ebû   Davud'un   rivayetlerine göre   Ebû   Bekir   es-Sıd-

dik   (Radıyaüâhüanh);   ~»

«İstiÄŸfar eden kimse günde yetmiÅŸ defa tevbesini bozsa bile gü­nahta musir Ä°srarlı sayılmaz» buyurmuÅŸtur.

Bu hüküm şöyle de izah edilebilir: Dördüncü kez içkiye dönüş yapan bir kimse, diÄŸer defalarda dönüş yaptığında olduÄŸu gibi tev­be etmeye muvaffak olamaz.

Hadiste geçen «RedÄŸ&»nra lügat mânâsı kokuÅŸmuÅŸ cıvık çamur* dur. HabaTın asıl mânâsı da bozukluktur. Bu; akılda, durum ve dar*ranışlarda, bedende ve fiillerde olabilir. Hadiste ise RedÄŸatü'l Habal terkibi ile, cehennem halkının vücüdlannın ateÅŸte yanması dolayısıy­la onlardan eriyip akan irin ve benzeri ÅŸeyler kasdedilmiÅŸtir.[10][10]

İzahı

Bu babın iki hadîsi Tirmizi, Ebû Dâv û d ve Ne-s â 1 tarafından da rivayet edilmiÅŸtir. Birinci hadîsi Müslim de rivayet etmiÅŸtir. Numan bin BeÅŸir (Radiyallâhü anh) 'in Ebû   D â v û d   tarafından olan rivayetinde içkinin darıdan da yapıldığı belirtildikten sonra ÅŸu ilâve yer alır: ^xL*  'JS & ç$\j\ J^} «ve ben sizi mttskir (yâni sarhoÅŸluk veren) her ÅŸeyden menederim.»

Hattâbi: Ebû Hüreyre (Hadıyallâhü anh) 'm hadisi, Numan bin BeÅŸir (Radıyallâhü anh) 'in hadisine muhalif deÄŸildir. Çünkü Ebû Hüreyre (Radıyallâhü anh) 'in hadisi­nin manâsı ve maksadı, içkinin çoÄŸunlukla hurma ve üzüm aÄŸaçlan mahsullerinden yapıldığını ifâde etmektir. İçki baÅŸka maddelerden de yapılmakla beraber, anılan iki aÄŸaçtan yapılan içki daha ÅŸiddetli ve etkili olduÄŸu için haramlığının da buna paralel ÅŸiddetine parmak ba­sılmıştır. Buna benzer ifâdeler baÅŸka konularda da kullanılır. Me­selâ doyurucu gıda maddesi ettir. Isıtıcı giysi, yünden mamul olanı­dır, denildiÄŸi zaman bunların dışında kalan maddelerin doyurucu veya ısıtıcı olmadığı kasdedilmez. Nûmân bin BeÅŸir tRadı-yallâhü anh) 'm hadîsinde beÅŸ madde anılmıştır. Bundan maksad, anı­lan maddeler dışında kalan ÅŸeylerden içkinin yapılmadığını ifâde et­mek deÄŸildir. O devirde genellikle içki anılan maddelerden imâl edil­diÄŸi için onlar anılmıştır. İçki baÅŸka maddelerden yapılınca ayni hük­me tâbidir, diye bilgi vermiÅŸtir.[12][12]

İzahı

îbn-i Ömer (Radıyallâhü anh) 'in hadîsini Ebû Dâ-v Û d da rivayet etmiÅŸtir. E n e s (Radıyallâhü anh)'ın hadisini Tirmizi de rivayet etmiÅŸtir. Ayrıca Ahmed, îbn-i Hib-bân   ve   Hâkim   de bunun benzerini rivayet etmiÅŸlerdir.

Hadislerde geçen bazı kelimelerin açıklamasını verelim t Asır* Sıkan, demektir. Yâni meselâ, içki imâl edilmek üzere üzü-mü, veya diÄŸer bir maddeyi sıkan kiÅŸi demektir. Bu iÅŸi ister kendi ÅŸahsı için, ister baÅŸka kimse için yapsın fark etmez. Mânânın iyi anlaşılması için bu kelimenin karşılığı olarak, "imâl eden" tâbirini kul­landım.

Mutesır t Sıkmak isteyen demektir. Yâni üzümü veya benzeri bir maddeyi içki yapılmak üzere sıkmak isteyen kimse demektir. Bunu da "İmâl etmek isteyen*' biçiminde terceme ettim.

Bayi ı Satıcı demektir, Mübtâ i Satın alan demektir. Hâmil: Taşıyıcı demektir. Mahmul İleyh de kendisi için taşınan kişi demektir.

Şârib ı İçici demektir. Sâkî t İçkiyi sunan, içmek isteyenlere tak­dim eden demektir. MÃœstekat Leh: Kendisine sunulan demektir.

Bu hadîsler, gerek içkinin imâli, yapımı ve gerekse alım satımı veya içilmesi ile ilgilenen kimselerin hepsinin Resûlullah (Aleyhi's-salâtü ve's-selâm) tarafından lanetlendiğim' ifâde eder. Lanetlemek, lanetlenen kimsenin Allah'ın rahmetinden uzak olmasını dilemektir.[14][14]

İzahı

Bu hadis, Buhâri, Müslim. Ebû Dâvûd ve Ne-s â 1   tarafından da rivayet edilmiÅŸtir.

Nevevl, Müslim'in ÅŸerhinde, bu hadisin izahı bölümün­de ÅŸu bilgiyi verir:

Kadı ve baÅŸkası şöyle demiÅŸtir: İçkinin ha ram lığı, M â i d e süresindeki âyetlerle bildirilmiÅŸtir. O âyetler, faizin haramhğı hak­kındaki âyetlerden uzun bir süre önce inmiÅŸtir. Çünkü faiz âyetleri, son inen âyetlerdir veya son inen âyetlerdendir. Durum böyle olun­ca, içki ticâretinin yasaklanmasının içki içme yasaklığından sonra olması muhtemeldir. Şöyle de olabilir: İçki içmek yasaklandığı za­man bunun ticâreti de yasaklanmış, sonra faiz yasaklandığı zaman içki ticâretinin yasaklığı tekrar bildirilmiÅŸtir. Belki de faizin yasak-lığı âyetleri tebliÄŸ edildiÄŸi zaman, içki ticâretinin yasak kılındığını haber almamış olan bâzı kimseler o mecliste hazır bulunduÄŸu için Re-sül-i Ekrem (Aleyhi's-salâtü ve's-selâm) içki ticâreti yasaklısını da dile getirmiÅŸtir.

Kadı' nın işaret ettiği içki âyetleri M â i d e sûresinin 90 ve 91. âyetleridir. Bu âyetlerin meali şöyledir:

«Ey imân edenler! İçki, kumar, putlar ve fal oklan şüphesiz çey-tan İşi pisliklerdir, bunlardan kaçının ki saadete eresiniz.» (90)

«Şeytan şüphesiz içki ve kumar yüzünden aranıza düşmanlık ve kin sokmak ve sizi Allah'ı anmaktan, namazdan alıkoymak ister. Ar­tık bunlardan vazgeçersiniz deÄŸil mi?» (91)

Kadı' nın işaret ettiği ve bu hadiste sözü edilen faiz âyetleri ise Bakara sûresinin 275 - 279. âyetleridir. Bu âyetlerin meali de şöyledir:

«Faiz yiyenler (kıyamet günü) ancak ÅŸeytanın çarptığı kimsenin kalktığı gibi kalkarlar. Bu, onların, "Zâten alış veriÅŸ faizin mislidir" demelerindendir. Halbuki Allah alış veriÅŸi helâl, faizi haram kıldı. Kime Rabb'inden bir Öğüt gelir de faizcilikten geri durursa, geçmi­ÅŸi kendisinedir, onun Ä°ÅŸi de Allah'a aittir. Kim faizciliÄŸe dönerse, iÅŸ­te onlaf cehennemliktir, onlar orada temelli kalacaklardır.» (275)

«Allah faizi eksiltir, sadakaları da bereketlendirir. Allah, pek nan­kör hiç bir günahkârı sevmez.» (276)

«İman edip, yararlı iÅŸler iÅŸleyenlerin, namaz kılıp, zekât veren­lerin Rab'Ieri katında sevablan vardır. Onlara korku yoktur ve onlar üzülmeyeceklerdir.» (277)

«Ey İmân edenler Allah'tan sakının ve mü'minler iseniz faizden artakalan hesabtan vazgeçin.» (278)

«Böyle yapmazsanız, bunun Allah'a ve Peygamberine karşı açıl­mış bir savaÅŸ olduÄŸunu bilin. EÄŸer tevbe ederseniz, sermayeniz sizin­dir. Böylece haksızlık etmemiÅŸ ve haksızlığa uÄŸramamış olursu­nuz.» (279)

Meallerini yukarıya aldığım âyetlerin izahı için tefsir kitablanna başvurulmalıdır.

3383) "... îbn-i Abbâs (Radtyallâhü anhümâ)'dan rivayet edildiğine göre:

Semûre (Radıyallahü anh) 'm bir mikdar içki sattığı haberi Ömer (bin el-Hattab) (Radıyallahü anh) 'a ulaştı. Bunun üzerine Ömer (Ra-dıyallâhü anh) :

Yazıklar olsun Semûre'ye. Resûlullah (Sallallahü Aleyhi ve Sel-lem) 'in şöyle buyurduğunu Semûre bilmedi mi?

Allah yahûdîlere lanet etsin. Onlara (büyük ve küçük baÅŸ hay­vanların) iç yaÄŸlandım yenmesi) haram kılındı da onlar bunu eritip sattılar."[16][16]

Hadisten Çıkan Hükümler

1. Hatalı hareket eden müslümanlan yermek ve onlara kızmak meşrudur.

2. Haram olan bir ÅŸeyi hileli yollarla helâl etmeye çalışmak bâ­tıl ve geçersizdir, yasaktır.

3. îçki satışı kesinlikle haramdır.   tbnü'l-Münzir   ve baÅŸkası bu hususta icmâ bulunduÄŸunu nakletzniÅŸlerdir.

4. Haram olan bir şeyin bedeli ve karşılığı da haramdır.

5. Mü si umanın gayrimüslim kimseye içki satması haramdır,

6. Birbirine benzeyen meseleler arasında   mukayese   yapmak caizdir.El-Fetih'ten yapı'un nakil burada bitti.

Bu hadisin bir benzeri müellifimizin Ticâret kitabının 11. babın­da 2167. numarada geçmiÅŸtir. Orada da gerekli bilgi verilmiÅŸtir.[18][18]

İzahı

Bu babın ilk hadisi Zevâid nevindendir. Ä°kinci hadisi N e s â ! ve A h m e d de rivayet etmiÅŸlerdir. Bu hadislerden maksad, bâzı müslümanlann içkinin haramhk hükmünü deÄŸiÅŸtirmek için adını de­ÄŸiÅŸtirmelerini haber vermektir. Halbuki içkinin isminin deÄŸiÅŸtirilme­si hükmünü deÄŸiÅŸtirmez. Yâni ona ne isim takıhrsa takılsın mutlaka haramdır.[20][20]

İzahı

A i ÅŸ e (Radıyallâhü anhâ) 'nın hadisi Kütüb-i Sitte'nin hepsin­de rivayet edilmiÅŸtir.   A h m e d   de rivayet etmiÅŸtir.

îbn-i Ömer (Radıyallâhü anh)'ın iki senedle rivayet edi­len 3387 ve 3390 nolu hadisi de Kütüb-i Sitte'nin hepsinde rivayet edil­miÅŸtir.

îbn-i Mes'ûd (Radıyallâhü anh)'m hadisi Zevâid nevin-dendir. M u â v i y e (Radıyallâhü anh)'in hadisinin Zevâid ne­vinden olduÄŸuna dâir kayıt olmamakla beraber baÅŸkaca kim tarafın­dan rivayet edildiÄŸine bakılmalıdır.

E b û M û s â (Radıyallâhü anh) 'in hadîsini Buhâri, Müslim, Ebû Dâvûd, Nesâi ve Ahmed de riva­yet etmiÅŸlerdir.

Bu bâbta rivayet olunan hadîsler, sarhoÅŸluk veren her nevi içki­nin haramlığına kesinlikle delâlet ederler. Bundan sonra gelen bâb­ta rivayet olunan hadîslerde belirtildiÄŸi gibi çoÄŸu sarhoÅŸluk verenin damlası da haramdır.

BilindiÄŸi gibi bâzı kimseler: Kur'ân-i Kerim'de içilmesi yasakla­nan içki, üzüm ÅŸarabıdır. Çünkü Hamr, üzüm ÅŸarabıdır, derler. Bu iddianın nasıl yersiz olduÄŸu bu sahih hadislerden rahatlıkla anlaşılır. Özellikle Müslim, Tirmizi, Ebû Dâvûd ve Ne-s â î tarafından da rivayet edilen Ä° b n - i Ömer (Radıyallâhü anh)'m 3390 nolu hadîsi, sarhoÅŸluk veren her ÅŸeyin din ıstılahında Hamr olduÄŸunu açıkça ifâde etmektedir. Buna benzer baÅŸka hadîs­ler de vardır. Onları burada zikretmeye gerek görmüyorum.

Azı veya çoğu sarhoşluk veren bütün içkilerin bir damlasını bile içmenin haramlığı hususunda İslâm âlimleri ittifak halindedir.

SarhoÅŸluk, aklın karışması ve konuÅŸmanın düzensiz olması biçi­minde tarif edilebilir. Bâzılarına göre sarhoÅŸluk alâmeti kiÅŸinin den­gesiz yürümesidir. Ebû Y û s u t, Muhammed ve Åž â -f i î' ye göre ise kiÅŸinin konuÅŸmasının anormal olması sarhoÅŸluk demektir.

Mayi, yâni sıvı olmayan bir maddenin çoÄŸu sarhoÅŸluk verdiÄŸi tak­dirde bunun az bir mikdarını, yâni sarhoÅŸluk vermeyecek bir mikdannı yemeye gelince, eÄŸer keyif için alınırsa haramdır. Fakat tedavi için alınır ve sarhoÅŸluk veya buna benzer bir durum meydana getir­mezse bunda bir sakınca yoktur. Nitekim bugün tedavide kullanılan bâzı ilâçlarda az mikdarda uyuÅŸturucu maddeler bulunur.

Bu konuda geniş bilgi almak isteyenler Ebû Davud'un süneninin şerhi Avnü'l-Mabûd şerhinin "El-Eşribe" kitabının beşinci babın» müracaat edebilirler.[22][22]

İzahı

Abdullah bin Ömer (Radiyallâhü anhümâ)'nm ha­dîsi Zevâid nevinden olup Ahmed ve Dârekutnl tara­fından da rivayet edilmiÅŸtir.

Câbir (Radıyallâhü anh) 'in hadisini Tirmizî ve Ebû D â v û d da rivayet etmiÅŸlerdir. Bu babın son hadîsi ise N e s â I ve   Ahmed   tarafından da rivayet olunmuÅŸtur.

Bu babın hadîslerinden çıkan hüküm ÅŸudur: Sıvı veya katı her hangi bir maddenin bol mikdan yendiÄŸi veya içildiÄŸi zaman sarhoÅŸ­luk hâli oluyor ise, o maddenin en az mikdannı yemek veya içmek de haramdır. Yâni sarhoÅŸluk vermeyen azıcık bir mikdannı almak da haramdır. Alimlerin Cumhuru, bu hadîsler ile benzeri hadîsleri tutarak böyle hükmetmiÅŸlerdir. S i n d î' nin dediÄŸi gibi Hane-f î âlimlerinin mûtemed, yâni kuvvetli görüşleri de böyledir. SarhoÅŸ­luk durumunun meydana gelmesine sebep olan yudumun haram olupbundan önceki yudumların haram olmadığı yolunda söylenen söylen­ti, konuyu tahkik eden âlimlerce reddedilmiÅŸtir.

Avnü'l-Mabûd yazan, Ebû Davud'un süneninin "Müşkir (yâni sarhoşluk veren) den nehiy" babında İbnü'l-Münzir'in şöyle söylediğini nakleder:

islâm ümmeti şu noktada ittifak etmiştir: Şarabın bir

bile içen bir kimseye had cezası tatbik edilir. Keza islâm ümmetinin Cumhuru ÅŸunda da ittifak halindedir: Ãœzüm ÅŸarabı dışında kalan herhangi bir içkinin çoÄŸu sarhoÅŸluk verirse, bunun çoÄŸu haram ol­duÄŸu gibi azı da haramdır ve had cezasının uygulanmasını gerekti­rir.[24][24]

İzahı

Câbir (Radıyallâhü anh) 'in hadisini Buhâri, Müslim, Ebû Dâvûd ve Nesâi de rivayet etmişlerdir. T i r m i z I de bunun benzerini rivayet etmiştir.

Ebû Hüreyre (Radıyallâhü anh) 'in hadisi Müslim tarafından da rivayet edilmiştir.

Ebû Katâde (Radıyallâhü anh) 'in hadisi ise Buhârl, Müslim, Ebû Dâvûd ve Nesâî tarafından da rivayet edilmiştir.

Bu hadîslerde geçen bâzı kelimeleri açıklayalım: Temr: Kuru hurmadır. Zebîb: Kuru üzümdür. Rütab: Olgunla­ÅŸan taze hurmadır. Büsr: Hurma koruÄŸudur. Zehv i OlgunlaÅŸmamış, fakat alacalanmış hurma koruÄŸudur.

Bu hadîsler bunlardan ikisini bir kaba koyup sulandırmak sure­tiyle şıra yapmanın yasaklığına delâlet eder.

N e v e v i, bu hadisler; kuru hurma ile kuru üzümü veya kuru hurma ile yaÅŸ hurmayı, ya da kuru hurma ile hurma koruÄŸunu ve­ya yaÅŸ hurma ile hurma koruÄŸunu ya da bunlardan herhangi birisi­ni diÄŸerine karıştırarak sulandırmak suretiyle şırasını yapıp içme­nin yasak kılındığına delâlet eder. Bizim arkadaÅŸlarımız ve diÄŸer âlim­ler demiÅŸler ki, bunun mekruh kılınması sebebi; iki maddenin karı­ÅŸÄ±mı olması yüzünden çabuk tahammur etmesidir. Yâni sarhoÅŸluk ve­recek duruma çabuk dönüşmesidir. Böyle bir şıra henüz tadı deÄŸiÅŸmemiÅŸ iken sarhoÅŸluk verebilir. Böyle bir şırayı içen kimse bunun sarhoÅŸluk vermediÄŸini zanneder. Oysa sarhoÅŸluk verecek duruma gelmiÅŸ olabilir.

Bizim mezhebimiz ve Cumhurun mezhebi; bu yasağın tenzihen mekruhluk anlamında olmasıdır. Yukarda anılan iki maddenin karı­ÅŸÄ±mının şırası, sarhoÅŸluk verecek duruma geçmedikçe, içilmesi haram deÄŸildir. Âlimlerin Cumhurunun görüşü böyledir. Mâlikîler'in bâzısına göre böyle bir şırayı içmek haramdır. Ebû Hanlfe ile Ebû Yûsuf'a göre ise, anılan iki maddenin karışımından yapılan şırayı içmek caizdir, mekruhluÄŸu da yoktur. Çünkü anılan maddelerden her birinden yapılan şırayı içmek caizdir. Bunu bir baÅŸ­ka şıraya karıştırmak da caizdir. Fakat Cumhur, Ebû Hanlfe ile Ebû Y ûs uf'un bu görüşünü reddetmiÅŸtir. Çünkü sahih ve apaçık olan bu hadisler böyle bir şırayı içmeyi yasaklamıştır. Bu ya­sak haramlık mânâsını deÄŸil ise, en az mekruhluk mânâsını ifâde eder.

Hadislerde anılan maddelerden iki veya daha fazlasını karıştırıp yoÄŸurmak suretiyle veya baÅŸka türlü iÅŸleyip tatlı veya yemek yap­mak ise caizdir. Bunda bir mekruhluk yoktur, der.

Aynü'l-Mabûd yazarının beyânına göre H a t t â b î, anılan iki maddenin karıştırılarak sulandırılmak suretiyle yapılan şırayı iç­menin bâzı ilim adamlarına göre haram olduÄŸunu ifâde ederek: Böy­le hükmeden ilim adamları bu konuda rivayet edilen hadîslerin za­hirini tutmuÅŸlardır. Onlara göre böyle bir şıra sarhoÅŸluk vermese bi­le haramdır. Atâ ve Tâvûs böyle hükmedenlerdendir. Mâ­lik, Ahmed bin Hanbel, Ä°shâk ve hadîsçilerin hep­si böyle hükmetmiÅŸlerdir. Åžafii mezhebi âlimlerinin ekserisi de bu görüştedir. Anılan âlimlere göre, böyle bir şırayı içen kimse ha­dîslerle yasaklanmış bir şırayı içmekle günah iÅŸlemiÅŸ olur. Åžayet şıra müskir hâle gelmiÅŸ ise iki yönden günah iÅŸlemiÅŸ olur. Çünkü hem ka­rışık bir şıra içmiÅŸ olur ve hem de müskir bir içki içmiÅŸ sayılır.

Hülâsa, yukarda beyân edilen görüşlerden ve bilgiden elde edilen sonuç ÅŸudur: Anılan maddelerden şıra yapılması istendiÄŸi zaman yal­nız bir maddeden yapılmalıdır. Ä°ki maddeden bir arada yapılmama­lıdır. En saÄŸlıklı ve takvaya en uygun olanı budur.[26][26]

İzahı

 i ÅŸ e (Radiyallâhü anhâ) 'nın hadîsi Müslim ve Ebû D â v û d tarafından da rivayet edilmiÅŸtir. Ä° b n - i Abbâs (Ra-dıyallâhü anhümâî'nın hadisini Müslim, Ebû Dâvûd ve N e s â i de rivayet etmiÅŸlerdir. Câbir (Radıyallâhü anh)'m hadisi de Ä°bn-i Abbâs'in hadisini rivayet eden bu üç zât ta­rafından rivayet edilmiÅŸtir.

Sıka: Su kabı manasınadır. Ancak bâzı rivayetler burada bu ke­lime ile tulum mânâsının kasdedildiÄŸine delâlet der.

Tevr i Bakır veya taÅŸtan yapılan kab manasınadır. Burada taÅŸ­tan mamul kab anlamında kullanıldığı hadisin metninden anlaşılır.

Ğudveı Sabah namazından sonra güneş doğuncaya kadar olan zaman manasım ifâde eder.

AÅŸiyyeı öğle zamanı ile güneÅŸin batması arasında geçen süre manasınadır. Tercemede bu kelimeleri sabahleyin ve akÅŸamleyin bi­Ã§iminde ifâde ettim.

 i ş e (Radıyallâhü anhâ) 'nın hadisini îbn-i Maceh', Osman bin Ebi Şeybe aracılığıyla Ebû Mûaviye1-den, ayrıca Muhammed bin Abdiimelik aracılığıyla Abdulvâhid bin Ziyâd' dan rivayet etmiştir. Ğudve ve Aşiyye ifâdeleri Abdülvahid'in rivayetinde bulunur. Ebû Muâviye' nin rivayetinde ise bu kelimeler yerine Nahâr (yani gündüz) ve Leyi (yâni gece) kelimeleri bulunur. İbn-i Mâceh, hadisin sonunda bu duruma işaret eder.

Bu hadiste  i ÅŸ e (Radıyallâhü anh), Resûl-i Ekrem (Aleyhi's-salâtü ve's-selâm) için şıranın nasıl hazırlandığını açıklar. Ve sa­bahleyin hazırlanan şıranın akÅŸamleyin içildiÄŸini, akÅŸam hazırlanan şıranın sabahleyin içildiÄŸini, baÅŸka bir tâbirle, gündüz hazırlanan şı­ranın geceleyin içildiÄŸini ve gece hazırlanan şıranın gündüz içildiÄŸini ifâde eder.

îbn-i Abbâs (Radıyallâhü anhümâ) *nın hadisinden Resûl-i Ekrem (Aleyhi's-salâtü ve's-selâm)'in şırayı, hazırlandığı gün, ertesi gün ve üçüncü gün içtiği anlaşılır.

Bu iki hadis arasında ihtilâf söz konusu değildir. Çünkü şıranın, hazırlandığı gün içilmesi, daha sonra içilmediğini ifâde etmez.

Bâzıları şöyle demiÅŸlerdir. A i ÅŸ e (Radıyallâhü anhâ)'nın ha­disinde belirtilen durum sıcak mevsime âit olabilir. Çünkü sıcak gün­lerde şıranın ikinci gün bozulmasından korkulur, tbn-i Abbâs (Radıyallâhü anhümâ) 'nın hadisindeki durum ise, sıcak olmayan za­manlara âit olabilir. Yâni şıranın üç güne kadar bozulması endiÅŸesi olmayan zamanlara âit olabilir.

Bir kavle göre ' Â i ÅŸ e (Radıyallâhü anhâ) 'nın söz konusu et­tiÄŸi şıra bir günde bitirilen az şıra,   Ä°bn-i   Abbâs    (Radıyallâhü anhümâ) 'nın konu ettiÄŸi şıra ise çokça yapılan şıra hakkında­dır, diye yorum yapılabilir.

Bu hadîsler, şıra yapmanın ve içilmesinin câizliğine delâlet eder. Yapılan şıra tatlı kalıp bozulmadıkça ve kabarmadıkça içilir. N e -v e v î' nin ifâde ettiği gibi bu hususta tüm müslümanlann icmâ'ı vardır.[28][28]

İzahı

Ebû Hüreyre (Radıyallâhü anh)'ın hadisi notta belirtil­diÄŸi gibi BuhârÄ° ile Müslim tarafından rivayet edildiÄŸi gibi   Ebû   Dâvûd,   Nesâi   ve   A h m e d   tarafından darivayet edilmiÅŸtir. Ancak;    flr*- ^L. JS"  = «Müskir, yâni sarhoÅŸlukveren her ÅŸey haramdır* cümlesi   Buhârl   ve   Müslim'de yoktur.

Hadîslerde geçen bâzı kelimeleri açıklayalım t Nakîr: İçi oyulmuş hurma kütüğünden yapılan kabtır. Müzeffet: Ziftlenmiş kab demektir. Kara sakızla sıvanmış testi gibi:

Dübbâ: Kuru kabaktan yapılan kabtır. Kar1 da ayni mânâyı ifâ­de eder.

Hanteme: YeÅŸil küp ve testi demektir. Bir görüşe göre her nevî küp ve testiye Hanteme denir. DiÄŸer bir kavle göre Hanteme, içi zift ile sıvanmış bir nevî küpler ve testilerdir ki, içki bunlarla M e d i -ne-i   Münevvere'ye   taşıttırılıyordu.

Bu bâbtaki hadisler, bu kablarda şıra kurmanın yasakhÄŸma de­lâlet eder. Yasağın hikmeti ÅŸudur: Anılan kablar Ä°slâmiyet'in ilk za­manlarında ÅŸarap için kullanılırdı. Kabların içtiÄŸi ÅŸarabı şıraya kus­ması ile şıranın pislenmesi muhtemel olduÄŸu gibi bu nevî kablara konulan şıra kısa sürede bozulup müskir hâle gelebilir. Sahibi de far­kına varmadan içebilir.

Avnü'l-Mabûd yazarının beyânına göre H a 11 â b î anılan kab-ların yasak kılınması hikmetini yukarda belirttiğim gibi açıkladıktan sonra özetle şu bilgiyi verir:

Âlimler anılan kablarda şıra kurma hükmü hakkında ihtilâf et­miÅŸlerdir : îlim ehlinin büyük çoÄŸunluÄŸuna göre bu hadîslerle konu­lan yasak, islâmiyet'in ilk günlerine mahsustur. Bu hüküm daha son­ra Büreyde el-Eslemî (Radıyallâhü anh) 'in (3405 nolu) hadîsi ile iptal edilmiÅŸtir. En kuvvetli ve saÄŸlıklı görüş budur. (E b û Hanîfe,   S â f i i   ve âlimlerin Cumhuru bu görüştedir.)

Bâzı ilim adamları ise, bu hadîslerle konulan yasaklama hükmü devam eder ve bu nevi kablarda şıra kurmak mekruhtur, derler. Mâlik, Ahmed ve îshâk bu görüşte olanlardandır. 1 b n - i Ömer ile tbn-i Abbâs (Radıyallâhü anhüm) 'den de bu görüş rivayet olunmuştur.[30][30]

İzahı

Büreyde (Radıyallâhü anh) 'in hadîsini Müslim, T i r -mizi ve Nesâî de rivayet etmişlerdir. Ebû Dâvûd da bunun benzerini rivayet etmiştir, tbn-i Mes'ûd (Radıyallâhü anh)'in hadîsi ise Zevâid nevindendir.

Bu hadisler, bundan önceki bâbta rivayet edilen hadislerdeki hük­mün iptal edildiÄŸine delâlet eder. Yâni her nevi kabta şıra kurmak ve bulundurmak caizdir. Ancak sarhoÅŸluk veren her ÅŸey haramdır.

N e v e v î : Ä°slâmiyet'in ilk zamanlarında Hantem, Dübbâ, Na-kir ve Müzeffet denilen kablarda şıra kurmak yasaktı. (Bu kabların açıklanması bundan önceki bâbta geçti) Çünkü şıranın bu nevi kab­larda bozulup müskir hâle dönüşmesinden korkuluyordu. Çünkü bu nevi kaplar şıranın çabukça bozulup müskir hale dönüşmesine mü­saitti. Sahibi icâbında bilmeden şıra zannıyla içebilirdi. Keza şıranın müskir hâle dönüşmesi; helâl olan bir malın haram hâle gelmesine ve dökülmesine yol açardı. SarhoÅŸluk veren içkilerin yasaklığı hükmü de yeni konulmuÅŸtu. Sonra bu hükmün üzerine uzun bir zamanın geç­mesi, sarhoÅŸluk veren içkilerin yasaklığı haberinin her tarafa yayıl­ması ve bu hükmün müslümanların gönüllerinde iyice yerleÅŸmesi so­nucunda, şıranın bâzı kablarda yapılması yasağı kaldırıldı ve şıranın her nevi kablarda kurulmasına izin verildi. Yeter ki içilen ÅŸey sar­hoÅŸluk veren cinsten olmasın.

Bir önceki bâbta rivayet edilen hadislerle konulan yasağın bu bâbta rivayet olunan Büreyde (Radıyallâhü anh)'m hadisi ile kaldırıldığını orada beyân etmiştim. Cumhurun görüşü böyledir. Nitekim Ha t tâbi : Anılan hadislerin hükmünün bu hadisle kaldırıldığı görüşü en sağlıklı görüştür, demiştir.[32][32]

İzahı

Bu babın ilk hadisi Zevâid nevindendir. Â i ÅŸ e (Radıyallâhü anhâ), şıra için deriden mamul tulumun uygun olduÄŸunu belirtmiÅŸ­tir. Çünkü 3398 nolu hadisinde Resûl-i Ekrem (Aleyhi's-salâtü ve's-selam) için tuluma bir avuç kuru hurma veya bir avuç kuru üzüm atıp üstüne su koymak suretiyle ÅŸura yaptığını ifâde etmiÅŸtir. Tulu-

mun bu iÅŸ için tercih edilmesi sebebi ÅŸudur: Tulum incedir. İçine şı­ra konulup aÄŸzı güzelce baÄŸlandıktan sonra şıra 2 - 3 güne kadar tat­lılığını muhafaza eder ve bozulmaz. Sonra bozulduÄŸu takdirde ka­barıp kaynaması sonucunda tulum patlar ve böylece şıranın bozul­duÄŸu anlaşılır. Fakat içi ziftle sıvanmış küpler, içi oyulmuÅŸ aÄŸaç kü­tüğünden mamul kaplar ve içi boÅŸ kuru kabaktan yapılma kaplar böyle deÄŸildir.

Ebü Hüreyre (Radıyallâhü anh)'ın ilk hadisinin benze­ri N e s â i'de rivayet edilmiÅŸtir. Onun ikinci hadisinin Ebü Dâvûd ve Nesâi tarafından da rivayet edildiÄŸi e 1 - M ü n -z i r i tarafından ifâde edilmiÅŸtir. Ancak Ebû Davud'un rivayetinde Ebû Hüreyre (Radıyallâhü anh), hadiste sözü edilen şıranın kuru kabaktan mamul bir kabta yapıldığını ifâde et­miÅŸtir. Bununla beraber çıkan hüküm aynıdır. Yâni bozulup, ÅŸarab haline dönüşen şıra ister topraktan mamul küp ve testide olsun, is­ter kuru kabaktan yapılmış kabta olsun, haramdır, dökülmesi gere­kir.[34][34]

İzahı

C a b i r (Radıyallâhü anh) 'm hadîsi Buhârî, Müslim, Tirmizi ve Ebü Dâvûd tarafından da rivayet edilmiÅŸ­tir. Hadîsi terceme ederken parantez içinde andığım besmele Müs­lim'in rivayetinden aJınmadır. Sindi, hadiste alınması em­redilen tedbirler gece içindir. Ä°lk iki tedbirin umûmi ve son iki ted­birin geceye mahsus olması da muhtemeldir, der.

Hadiste alınması emredilen tedbirlerin gerek saÄŸlık ve gerekse güvenlik açısından ne kadar önemli olduÄŸu malum olduÄŸundan, bu­nun yararlarını izah etmeye gerek görmüyorum.

Ebû Hüreyre (Radıyallâhü anh)'m hadisi ile A İ % m (Radıyallâhü anhâ) mn hadisi ise Zevâid nevindendir.[36][36]

İzahı

Peygamber CAleyhi's-salâtü ve's-selâm)'in zevcesi Ãœmmü Se­leme  (Radıyallâhü anhâ) 'nm hadisini   Buhar!   ve   Mfis1 i m de rivayet etmiÅŸlerdir. Müellifimizin rivayet ettiÄŸi metinde gümüş kabtan bir ÅŸey içenin kötü durumu belirtilmektedir. Müs­lim'in bir rivayetinde ise altın ve gümüş kablardan bir ÅŸey yiyen ve içen kimsenin bu kötü durumu bildirilmektedir.

H u z e y f e {Radıyallâhü anh) 'in hadisi Kütüb-i Sitte'nin hep­sinde rivayet edilmiÅŸtir. Bu hadiste altın ve gümüş kablann dünyada kâfirlerin olduÄŸu bildirilmektedir. Bundan maksad anılan kablann kâ­firler için kullanılmasının helâl olması deÄŸil, maksad kâfirlerin bunları kullanmakta oldukları, fakat müslümanların bunları kullanmaktan sa­kınmalarının gerektiÄŸi ve bu nedenle ahirette müslümanların bu kab-lan kullanacakları, kâfirlerin ise ahirette bundan mahrum kalacak­larını belirtmektir. Müslümanlar, haramdır diye altın ve gümüş kab-ları kullanmaktan sakındıkları için buna mükâfat olarak ahirette kullanacaklardır. Kâfirler ise diÄŸer günahları iÅŸledikleri gibi altın ve gümüş kabları kullanmak günahını iÅŸlediklerinden dolayı ahiret­te bu nimetten de mahrum bırakılacaklardır. Tuhfe yazarının beyâ­nına göre e 1-t s m â i 1 i böyle yorum yapmıştır. E 1-H a î ı z da: 'Bu hadiste, dünyada bu nevi kablan kullanan müslümanların ahirette bu nevi kabları kullanma nimetinden mahrum bırakılacağı­na iÅŸaretin bulunması mümkündür. Nasıl ki dünyada içki Ä°$eh bir müslüman ahirette cennet ÅŸarabından mahrum bırakılır' demiÅŸtir.

Cercere t Su yutulurken verdiÄŸi ses mânâsına geldiÄŸi gibi suyu ard arda yudumlamak mânâsına da gelir. Bu babın ilk ve son hadi­sinde gümüş kabtan bir ÅŸey içen kimse, cehennem ateÅŸini yudumla-ya yudumlaya karnına gönderen kimseye benzetilmiÅŸtir. Yani bu su­Ã§u iÅŸleyen kiÅŸi cehennem ateÅŸini karnına göndermek azabı ile tazib edilmeye müstehak olmuÅŸ olur.

 i ÅŸ e    (Radıyallâhü anhâ) 'nın hadisi ise Zevâid nevindendir.

Bu bâbta rivayet edilen hadîsler ve benzeri hadîsler, altm ve gümüş kablardan bir şey yemenin ve içmenin haramlığına delâlet eder. Bu hüküm erkek ve kadın bütün mükelleflere şümullüdür.

Tuhfe yazarının beyânma göre Ku r t u b i ve baÅŸka âlimler: Bu hadîsler altın ve gümüş kablardan bir ÅŸey yemenin ve içmenin haramlığına delâlet eder. Altın ve gümüş kabları süs eÅŸyası olarak kullanmak da bu hükme tâbidir. Cumhurun görüşü böyledir, demiÅŸ­lerdir.

Bu konuda geniş bilgi isteyenler fıkıh kitablanna başvurmalıdır.[38][38]

İzahı

Enes (Radıyallâhü anh) 'm hadisi Kütüb-i Sitte'nin hepsinde rivayet edilmiÅŸtir, tbn-i Abbâs (Radıyallâhü anhümâ)'nın hadisi ise   T i r m i z I   tarafından da rivayet edilmiÅŸtir.

Enes (Radıyallâhü anh)'in hadisi, bir ÅŸeyi içerken üç defa nefes almanın sünnet olduÄŸuna delalet eder.   1 b n - i   Abbâs   (Radıyallâhü anhümâ)'nın hadisi ise bir ÅŸeyi içerken iki defa nefes alma­nın da sünnet olduÄŸuna delâlet eder. Fakat Tuhfe yazarının beyânına göre el-Hâfız bu hadisi andıktan sonra: Bu hadîs Resûl-i Ek­rem (Aleyhi's-salâtü ve's-selâm)'in iki defa nefes almakla yetindiÄŸini açıkça belirtmez. Çünkü bu hadîsten maksad O'nun içme esnasında aldığı nefes sayısını belirtmek olabilir. Maksad bu olunca O, üç ne­fesle içmiÅŸ olur. 1 b n - i Abbâs (Radıyallâhü anhümâ) ise O'nun son nefesini bildirmemiÅŸtir. Çünkü içme bitiminde alman nefes tabiî­dir, der.

E I - H â f ı z' in yorumuna göre son hadis de ilk hadîs gibi bir şey içerken üç defa nefes almanın sünnet olduğuna delâlet eder.

Bir ÅŸey içerken sünnet olan nefesi almak ÅŸu ÅŸekilde olur: Bir mikdar içildikten sonra ağız kabtan uzaklaÅŸtırılır ve nefes alınır. Son­ra bir miktar daha içilir. Daha sonra gene ayni ÅŸekilde nefes alınır. Tekrar bir mikdar içilir.

Ağızı kabtan uzaklaştırmadan kabın içinde nefes atmak İse pmz değildir. Buna dâir hadisler ise 23. bâbta gelecektir.[40][40]

İzahı

Ebü S a id (Radıyallâhü anhî 'in hadîsini BuhârÄ°, Müs­lim, Tirmizi ve Ebû Dâvûd ile Ahmed de riva­yet etmiÅŸlerdir. î b n-i Abbâs (Radıyallâhü anh)'ın hadîsi baÅŸkaca kim tarafından rivayet edildiÄŸine bakılmalıdır. B u h â r i ve baÅŸkası onun buna benzer bir hadîsini rivayet etmiÅŸlerdir. Onun meali şöyledir:

"Resûlullah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem) tulumun ağzından (bir şey) içmeyi yasaklamıştır."

Gerek bu babın başlığında ve gerekse hadîslerin metinlerinde geçen Ihtınâs ve Eskiya kelimelerini açıklayalım:

Eşkıya: Sıka'nm çoğuludur, deriden yapılan tulumlar demektir. Bir kavle göre Sıka küçük tulum anlamında kullanılır. Kırba ise bu neviden olan küçük ve büyük tulum mânâsında kullanılır.

Ihtınasi Tulumun aÄŸzını dışarıya kıvırıp onun aÄŸzından içmek diye tarif edilmiÅŸtir.   Suyu ti:   Tulumun aÄŸzmı bu ÅŸekilde kmnp onun aÄŸzından içmenin yasaklanması sebebi, tulumun kokusu­nun bozulmasıdır. Çünkü devamlı olarak böyle yapılırsa kokusu bo­zulur. Bir kavle göre ise sebep, suyun adamın üstüne sıçramaması-dır. Çünkü tulumun aÄŸzı geniÅŸtir, bu ÅŸekilde içilmek istendiÄŸi zaman su adamın üstüne fışkırabilir, demiÅŸtir.

En-Nihâye ve el-Mecma'da bu iki sebep beyân edildikten sonra: Åžu da vardır. Tulumun içine haÅŸarat veya benzeri zararlı birÅŸey gir­miÅŸ olabilir. Adam tulumun suyunu veya benzeri sıvı maddeyi bir bardak veya benzen bir kaba koyduktan sonra içerse söz konusu teh­like önlenmiÅŸ olur. Ama doÄŸrudan doÄŸruya tulumun aÄŸzından içerse böyle bir tehlike de olabilir, diye bilgi verilmiÅŸtir.[42][42]

İzahı

Bu babın ilk hadisini BuhârÄ°, ikinci hadisi yine BuhârÄ° ile Tirmizi, Ebû Dâvûd ve Nesâi de rivayet et­miÅŸlerdir.

Tulum, testi ve benzeri kablarm aÄŸzından su ve benzeri bir ÅŸeyi içmenin yasaklanması sebebi haÅŸarat gibi zararlı bir ÅŸeyin yutulma­sını önlemektir. Çünkü kiÅŸi tulum ve testi gibi bir kabta bulunan su ve benzeri bir sıvı maddeyi önce bardak gibi bir kaba aktarırsa için­de yabancı bir maddenin bulunup bulunmadığını kontrol edebilir ve böylece tehlikeli bir durumu önlemiÅŸ olur. Åžu halde su ve benzeri bir ÅŸeyi bardak ve tas gibi kontrol edilebilen bir kabtan içmek müste-habtır.

Kadı Åževkâni ve Nevevî bu hadislerdeki yasak­lamanın mekruhluk anlamına yorumlandığını beyân etmiÅŸlerdir.[44][44]

İzahı

Bu hadisi Buharı, Müslim ve Tirmizi de riva­yet etmiÅŸlerdir. Ancak î k r i m e ile ilgili bölüm bu üç kitabta rivayet edilmemiÅŸtir. Avnü'l-Mabûd yazarının beyânına göre bir ri­vayette   î k r i m e   ile ilgili bölüm şöyledir;

—   "Ä°krime yemin etti ki Resul iEkrem (Sallallahü Aleyhi ve Sellem) o gün (yâni Ä°bn-i Abbâs O'na Zemzem sunduÄŸu zaman) bir devenin üstünde idi." (Yâni ayakta de­ÄŸil idi).

Tuhfe yazarı Tirmi z i' nin ÅŸerhinde bu hadisin izahı bölü­münde S u y û t i' den naklen ÅŸu bilgiyi verir: "Resûl-i Ekrem (Sallallahü Aleyhi ve Sellem)'in zemzem'i ayakta içmesi, ayakta su içmenin câizliÄŸini açıklama anlamına yorumlanır. Şöyle de yorum yapılabilir: Halkın izdihamı dolayısıyla ResüM Ekrem (Sallallahü Aleyhi ve Sellem) oturmaya müsâid bir yer bulamadığı veya zemzem çevresi ıslak olduÄŸu için ayakta içmiÅŸtir."

Hanefi âlimler bu hadise istinaden zemzem'i ayakta içme­nin müstehabhğına hükmetmiÅŸtir Åž â f i i 1 e r ise ayakta içme­nin yasaklığma dâir hadisleri tenzihen mekruhluk mânâsına yorum­layarak bu hadisi de câizlik mânâsına yorumlamışlardır. Ne vevi. Menâsik kitabında zemzemi oturarak içmenin daha iyi olduÄŸunu söylemiÅŸtir. Ayakta içmenin yasaklığma dâir hadislerden biri bu ba­bın 3424 nolu son hadîsidir.

Resûl-i Ekrem (Aleyhi "s-salâtü ve's-selâm)'in zemzemi ayakta iç­mesine dâir hadis ve benzeri hadisler ile ayakta içmenin yasaküğı-na dâir hadisler arasında görülen zahiri çeliÅŸkinin giderilmesi husu­sunda çeÅŸitli yorumlar T i r m i z Ä°'nin ÅŸerhi Tuhfe'de etraflıca anlatılmıştır. GeniÅŸ bilgi almak isteyenler oraya müracaat edebilirler. Bunun bir Özetini aÅŸağıda rivayet edilen hadislerin izahı bölümünde vermeye çalışacağım.

3423) "... Kebşe el-Ensârîyye (RadtyaUâhü ankâ)'dnn rivayet edildiğine göre ı

 (Bir defa) Resulul]ah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem) onun evine gitmiÅŸ. O esnada KebÅŸe'nin yanında asılı bir su tulumu bulunuyor­du. Resul i Ekrem (Sallallahü Aleyhi ve Sellem) ayakta tulumdan su içmiÅŸ. KebÅŸe de Resûlullah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem)'in mü­barek aÄŸzının dokunduÄŸu tulumun aÄŸzını keserek bereket (ve feyiz) hâtırası olarak saklamıştır."[46][46]

İzahı

Bu hadisi; Müslim, Tirmizi ve Ebû Dâvûd da rivayet etmişlerdir.

Bu hadis, ayakta su ve benzerini içmenin yasakhğına delâlet eder. Bu babın diÄŸer hadîsleri ise ayakta içmenin câizliÄŸine delâlet eder. Bu itibarla yukarda belirttiÄŸim gibi yasaklamaya âit hadisler tenzî-hen mekruhluk mânâsına yorumlanmıştır. Hattâbi, Ä°bn-i Battal, el-Hâfız Ä°bn-i Hacer gibi bâzı âlimler böy­le yorum yapmışlardır.

Bir kısım ilim adamları ayakta içmenin câizliÄŸine dâir hadîsleri daha kuvvetli görerek bunları tutmuÅŸlardır. Yâni bir mazeret olma­sa bile ayakta içmekte bir mekruhluk yoktur, demiÅŸlerdir.

DiÄŸer bir kısım âlimler ayakta içmenin câizliÄŸine dâir hadîslerin diÄŸer hadislerin hükmünü iptal ettiÄŸini söylemiÅŸler ve dört halife ile sahâbilerin ve tabiîlerin ekserisinin uygulamasını, yâni ayakta su iç­miÅŸ olmalarım delil göstermiÅŸlerdir.

Fakat hadis ÅŸerhlerinde ilk görüş daha uygun görülmüştür. Yâ­ni ayakta içmek caiz ise de tenzihen mekruhtur. Bir mazeret yok iken en uygun olanı oturarak içmektir. Oturarak içmek saÄŸlık açısından da tercih edilmektedir. Allah daha iyi bilir.[48][48]

İzahı

E n e s    (Radıyallâhü anh)'in hadîsi Kütüb-i Sitte'nin hepsinde rivayet edilmiÅŸtir.   Ä°bn-i   Abbâs    (Radıyallâhü anhümâ)'nınhadisi ise   Tirmizi   ve   Ahmed   tarafından da rivayet edil­miÅŸtir.

Bu hadîslere göre, bir ÅŸey içen kimsenin saÄŸ tarafında bulunan­lar, diÄŸerlerine tercih edilmek suretiyle sıra ile içirilir. Bu sıraya riâ­yet etmek Cumhûr'a göre müstehabtır. Ä°bn-i Hazm'a göre vâcibtir. Bu hüküm hususunda süt ile diÄŸer meÅŸrubat arasında bir fark yoktur.

E n e s (Radıyallâhü anh)'in hadisinde Resûlullah (Aleyhi's-salâtü ve's-selâm)'a ikram edilen süte su karıştırıldığı belirtilmekte­dir. Tuhfe yazarı bununla ilgili olarak:

Süte su karıştırmaları sebebi ÅŸudur: Süt sağıldığı zaman sıcak olur. Hicaz bölgesi de genellikle sıcaktır. Sütün serinletilmesi için su karıştırılırdı. N e v e v i demiÅŸ ki: Bu hadîs, süte su ka­rıştırmanın câizliÄŸine delâlet eder. Süte'su karıştırmanın yasaklığı ise satılacak süt hakkındadır. Çünkü satılık süte su karıştırmakla müş­teri aldatılmış olur. Âlimler söz konusu süte su karıştırma hikmeti hakkında şöyle demiÅŸlerdir: Bunun hikmeti sütün serinletilmesi ve­ya çoÄŸaltılması, ya da hem serinletilmesi hem çoÄŸaltılmasıdır.[50][50]

İzahı

Bu babın ilk hadisi notta belirtildiÄŸi gibi Zevâid nevindendir. Ä°bn-i Abbâs (Radıyaîlâhü anhümâ)'nın hadisi ise Ebû Dâ-vûd   ve   Tirmizî   tarafından da rivayet edilmiÅŸtir.

Su ve benzeri bir ÅŸey içerken kabın içinde nefes alıp vermenin yasak kılınması sebebi, içen kimsenin tükürüğünün kabtaki içilecek ÅŸeye karışması endiÅŸesidir. Bu itibarla âdaba uygun olanı birinci ha­dîste belirtilen usuldür. Yâni kabı ağızdan uzaklaÅŸtırdıktan sonra ne­fes almaktır. Zâten üç nefesle su ve benzerini içmek sünnettir. Bu konu 18. bâbta rivayet olunan 3416 ve 3417. hadîslerde ve onların izahı bölümünde geçti.[52][52]

İzahı

îbn-i Abbâs (Radıyaîlâhü anh)'ın ilk hadisini Ebû D â v û d ve Tirmizi de rivayet etmiÅŸlerdir. îkinci hadis met­ninin baÅŸka kim tarafından rivayet edildiÄŸine dâir bir kayıt bulama­dım.

İçinde su ve benzeri bir içeceÄŸin bulunduÄŸu kabın içine üfleme-nin yasakhğı sebebi şöyle anlatılmaktadır: Çünkü üflemek ÅŸu iki nedenledir: îçilecek ÅŸeyin sıcaklığı veya görülen yabancı bir mad­denin yutulmaması. EÄŸer içilecek ÅŸey sıcak ise üflemek suretiyle so-ÄŸutmaktansa biraz beklemeli. Åžayet saman çöpü gibi bir ÅŸeyin ağıza gelmemesi için üflenecekse, üfleme yerine o yabana maddeyi temiz bir ÅŸeyle çıkarıp atmak uygun olanıdır. Görüldüğü gibi suya ve ben­zeri bir içeceÄŸe üflemenin bir anlamı yoktur.

Ä°na kelimesi anlam bakımından su ve yemek kabını içerir. Bu itibarla yemek kabına üflemenin yasakhğı hükmü de ilk hadisten çı­kar. Bu itibarla içinde içilecek veya yenilecek bir gıda maddesi bu­lunan kabın içine üflememek uygun olur. Çünkü üflerken tükürük zerreleri kabtaki gıda maddesine karışabilir. BaÅŸka kimselerin de ayni ÅŸeyden içmesi veya yemesi söz konusu ise tiksinmeye sebebiyet ve­rilmiÅŸ olur.

Sünenimizin 3288 nolu hadisi de bu babın son hadîsi gibidir. Ora­da da konu ile ilgili bilgi verilmiÅŸtir.

Hülâsa kişi için ister yalnızca ister başkasıyla beraber bir kab-tan yemek yerken veya su ve benzeri bir şey içerken en uygun olanı kabın içine üflememesidir.[54][54]

İzahı

Bu babın ilk hadisi Zevâid nevilidendir. İkinci hadis B u h â r î ve Ebû Davûd tarafından da rivayet edilmiştir. Son hadisin Kütüb-i Sttte'nin hangisinde rivayet edildiğini tesbit edemedim.

Hadîslerde geçen bâzı kelimeleri açıklayayım: Ekûff: Keff'in çoÄŸuludur, avuçlar manasınadır. Ker't Hayvanların su içmesi gibi kabsız ve avuçlamaksızm doÄŸ­rudan doÄŸruya ağızla su içmektir.

Şenn: Deriden mamul eski tulum manasınadır. Arîş*. Gölgelik, çardak ve çerkes manasınadır. Birke = Havuz, demektir.

Birinci hadisin sened durumu notta belirtildi. Tekrar anlatmaya gerek yoktur. Bu hadiste, Allah'ın gazabına uÄŸradığı bildirilen ka­vimden maksad yahûdiler olabilir. Sindi bu görüştedir. Onun anlattığına göre ed- Dümeyrî, bununla maymun ÅŸekline mes-hedilen kavmin kasdedildiÄŸi görüşünü benimsemiÅŸtir.

Bu hadisin sonunda îsâ  (Aleyhisselâm) 'a âit; ifâdesi, bir cümleden ibaret olabilir. Bu takdirde manâsı şöyle olur: "Dünyâ ile beraber buna Öf."

Söz konusu ifâde iki cümle olabilir. Bu takdirde manâsı şöyle olur: "Öf. Bu (yâni bardak) dünya ile beraberdir." Yâni bardak dün­yayı seven kimselerin kullandığı kabtır."[56][56]

26- Topluluğa Su Ve Benzerini Sunan Kişi Hepsinden Sonra İçer, Babı

3434) "... Ebû Katâde (Radtyallâhü anhyden rivayet edildiğine göre; Resûlullah (Saîlallahü Aleyhi ve Sellem) şöyle buyurdu, demiştir:

«TopluluÄŸa su ve benzeri meÅŸrubatı sunan kiÅŸi içmek bakımın­dan onların sonuncusudur.»"[58][58]

27- Cam Bardakta   (Su Ve Benzeri MeÅŸrubatı)  İçmek Babı

3435) "... îbn-i Abbâs (Radtyallâhü ankümâ)'dan; Şöyle demiştir:

Resûlullah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem) 'in bir cam bardağı var­dı, onda içiyordu.*'

Not:   Zevâid'de şöyle denilmiÅŸtir : Bunun senedinde Mendel bin Ali ve Mu-hammed bin îshâk bulunur. Bu iki râvl de zayıftır.

Gösterim: 2792